رباط متقاطع جلویی (به انگلیسی: Anterior cruciate ligament) یکی از رباطهای مهم مفصل زانو است.ازجمله عوامل مهم ثبات هر مفصل بستگی به سالم بودن ساختمان رباط آن مفصل دارد و اگر مفصلی تحرک زیادی در حالت طبیعی داشته باشد،نقش رباط یا رباطهای آن مفصل اهمیت بیشتری می‌یابد.قدرت رباط متقاطع جلویی معادل رباط طرفی داخلی[۱] یا MCL و نصف قدرت رباط متقاطع پشتی[۲](PCL) است[۳].
رباط متقاطع جلویی معمولا رباط صلیبی جلویی (قدامی) نیز خوانده‌می‌شود. این رباط ازجمله رباط‌هایی است که به هنگام فعالیت‌های شدید آسیب می‌بیند.در ورزشکاران حرفه‌ای پارگی رباط متقاطع جلویی شایع است و به پارگی ACL معروف است.اگر نیروی اعمال شده خیلی زیاد باشد،احتمال پارگی رباط طرفی داخلی و منیسک داخلی به همراه پارگی رباط متقاطع جلویی وجود دارد.
نقش و عملکرد
رباط متقاطع جلویی معمولا رباط صلیبی جلویی (قدامی) نیز خوانده‌می‌شود. این رباط ازجمله رباط‌هایی است که به هنگام فعالیت‌های شدید آسیب می‌بیند.در ورزشکاران حرفه‌ای پارگی رباط متقاطع جلویی شایع است و به پارگی ACL معروف است.اگر نیروی اعمال شده خیلی زیاد باشد،احتمال پارگی رباط طرفی داخلی و منیسک داخلی به همراه پارگی رباط متقاطع جلویی وجود دارد.
نقش و عملکرد
چهار رباط اصلی مفصل زانو عبارتنداز:
-رباط طرفی داخلی(MCL) یا رباط طرفی درشت نی[۴]
-رباط طرفی خارجی(LCL) یا رباط طرفی نازک نی[۵]
-رباط متقاطع جلویی(ACL) یا رباط صلیبی قدامی
-رباط متقاطع پشتی(PCL) یا رباط صلیبی خلفی
-رباط طرفی داخلی(MCL) یا رباط طرفی درشت نی[۴]
-رباط طرفی خارجی(LCL) یا رباط طرفی نازک نی[۵]
-رباط متقاطع جلویی(ACL) یا رباط صلیبی قدامی
-رباط متقاطع پشتی(PCL) یا رباط صلیبی خلفی
تصویر ذیل:
رباط های طرفی(کولترال) زانو بیشتر در ایجاد ثبات جانبی مفصل نقش دارند.رباط های متقاطع(صلیبی)داخل کپسولی هستند که بیشتر باعث افزایش پایداری مفصل در سمت جلو و عقب می گردند.
مهمترین وظیفه رباط متقاطع جلویی،محدود کردن حرکت استخوان درشت نی به جلو و چرخش داخلی آن در عمل صاف کردن زانو است.این رباط همچنین در یک زنجیره حرکتی بسته[۶] از حرکت استخوان ران به سمت عقب روی درشت نی ثابت جلوگیری می کند.
درجات آسیب
به طورکلی شدت و درجات آسیب رباط صلیبی جلویی(قدامی)شامل:
-درجه ۱:پارگی خفیف است.ناپایداری وجود ندارد و میزان خونریزی پایین است.
-درجه۲:خونریزی وجود دارد و پارگی ناقص است.به دلیل پارگی ناقص تاحدودی بی ثباتی وجود دارد.
-درجه ۳:از هم گسیختگی فیبرها کامل است(پارگی کامل).خونریزی در مفصل وجود دارد و بی ثباتی ایجاد می‌شود.
-درجه ۱:پارگی خفیف است.ناپایداری وجود ندارد و میزان خونریزی پایین است.
-درجه۲:خونریزی وجود دارد و پارگی ناقص است.به دلیل پارگی ناقص تاحدودی بی ثباتی وجود دارد.
-درجه ۳:از هم گسیختگی فیبرها کامل است(پارگی کامل).خونریزی در مفصل وجود دارد و بی ثباتی ایجاد می‌شود.
تصویر زیر
در پارگی کامل رباط متقاطع جلویی به ویژه در ورزشکاران حرفه‌ای یک صدای پوپ ازطرف بیمار گزارش می‌شود.ابن صدا ی پوپ با احساسی از خالی نمودن زانو ایجاد می‌گردد.در لحظه پاره شدن درد شدید است اما پس از آن کاهش می‌یابد. چون خونریزی در مفصل (همارتروز) بعدا اتفاق می‌افتد درد ثانویه ناشی از آن وجود خواهد داشت.اما درصورت پارگی ناقص به علت وجود درد شدید، امکان ادامه فعالیت پس از آسیب غالبا وجود ندارد(برخلاف پارگی کامل).
شایعترین علل آسیب
هنگامی رباط متقاطع جلویی پاره می شود که در اثر ضربه،انتهای فوقانی درشت نی(تیبیا) نسبت به ران(فمور) به سمت جلو رانده شود یا زانو شدیدا به سمت عقب حرکت کند(هیپراکستنشن زانو[۷])[۸].شایع ترین مکانیسم پارگی رباط متقاطع جلویی(صلیبی قدامی)چرخش زانو به خارج به همراه والگوس زانو است[۹].محل پارگی ممکن است در ناحیه اتصال این رباط به انتهای تحتانی ران،انتهای فوقانی درشت نی و یا در وسط باشد[۱۰].
عوامل دیگری که در پارگی ACL موثرند:
۱-عوامل محیطی.ورزش‌هایی که با پریدن و دویدن در ارتباطند احتمال آسیب رباط افزایش می‌یابد.
۲-علل آناتومیک.احتمال آسیب رباط متقاطع جلویی در قسمت میانی, بیشتر از نواحی دیگر است.همچنین در خانم‌های ورزشکار, پارگی رباط بیشتر اتفاق می‌افتد.
۳-علل هورمونی.با افزایش سطح هورمون استروژن, احتمال پارگی ACL بیشتر است.
تشخیص
شایعترین علل آسیب
هنگامی رباط متقاطع جلویی پاره می شود که در اثر ضربه،انتهای فوقانی درشت نی(تیبیا) نسبت به ران(فمور) به سمت جلو رانده شود یا زانو شدیدا به سمت عقب حرکت کند(هیپراکستنشن زانو[۷])[۸].شایع ترین مکانیسم پارگی رباط متقاطع جلویی(صلیبی قدامی)چرخش زانو به خارج به همراه والگوس زانو است[۹].محل پارگی ممکن است در ناحیه اتصال این رباط به انتهای تحتانی ران،انتهای فوقانی درشت نی و یا در وسط باشد[۱۰].
عوامل دیگری که در پارگی ACL موثرند:
۱-عوامل محیطی.ورزش‌هایی که با پریدن و دویدن در ارتباطند احتمال آسیب رباط افزایش می‌یابد.
۲-علل آناتومیک.احتمال آسیب رباط متقاطع جلویی در قسمت میانی, بیشتر از نواحی دیگر است.همچنین در خانم‌های ورزشکار, پارگی رباط بیشتر اتفاق می‌افتد.
۳-علل هورمونی.با افزایش سطح هورمون استروژن, احتمال پارگی ACL بیشتر است.
تشخیص
بهترین روش‌های تشخیص پارگی رباط ACL :
-تست‌های بالینی(مثلا تست کشویی جلویی و تست لاچمن)
-آرتروسکوپی
-ام آر آی.MRI به میزان زیادی آسیب یا عدم آسیب را مطرح می‌کند.درحقیقت با قطعیت بیشتری ضایعه را نشان می‌دهد.
درمان
به طورکلی درمان رباط صلیبی قدامی(ACL) به دو صورت غیرجراحی یا جراحی است.فیزیوتراپی در هر دو روش غیرجراحی و جراحی(گاهی حتی قبل از عمل جراحی)جهت تسریع و افزایش کیفیت روند درمانی موثر است.مهمترین اهداف فیزیوتراپی عبارتنداز:
-کاهش درد،التهاب و تورم
-افزایش دامنه حرکتی مفصل
-تقویت عضلات با توجه به درجات آسیب
-آموزش تمرینات حس عمقی
-آموزش تمرینات زنجیره حرکتی بسته
-افزایش تعادل و عملکرد فرد
-برگشت سریع تر فرد به فعالیت های روزمره یا ورزش حرفه ای
درمان آسیب درجه ۱در ابتدا از روش‌هایی جهت کاهش التهاب, درد و تورم استفاده می‌شود(مثلا استفاده از یخ).به تدریج تمرینات دامنه حرکتی مفصل زانو با توجه به درد انجام می‌گردد.سپس تمرینات تعادلی و عملکردی شروع می‌شوند.درنهایت تمرینات تقویت عضلات انجام می‌گیرد.هدف اصلی در این مسیر کاهش التهاب و ترمیم مجدد بافت آسیب دیده همراه با افزایش دامنه حرکتی, بهبود تعادل و تقویت عضلات جهت پیشگیری از آسیب مجدد است.
درمان آسیب درجه ۲اصول درمان همانند مرحله درجه یک آسیب است.اما به دلیل آسیب بیشتر از یک بریس جهت حفاظت از بافت آسیب دیده نیز استفاده می‌شود.
درمان آسیب درجه ۳در پارگی کامل ممکن است به عمل جراحی نیاز باشد.اگر بیمار فرد مسنی باشد و رباط متقاطع جلویی پاره شده باشد،انجام عمل جراحی با توجه به سطح پایین فعالیت فرد و آرتروز زانو توصیه نمی‌شود.اما اگر فردی جوان و فعال و یا به خصوص یک ورزشکار حرفه‌ای دچار پارگی کامل گردد معمولا عمل جراحی توصیه می‌شود.در بیمارانی که علاوه بر رباط متقاطع جلویی،دچار پارگی رباط طرفی داخلی(MCL) نیز می شوند(که شیوع بالایی نیز دارد)معمولا به علت درد و تورم زیاد،زمان جراحی رباط متقاطع جلویی،جهت جلوگیری از فیبروز مفصلی[۱۱] به تاخیر می افتد.فیبروز مفصلی یک عامل مهم کاهش دامنه حرکتی مفصل زانو است.چنین بیمارانی به تدریج با کاهش درد،تورم،افزیش دامنه حرکتی مفصل،تقویت عضلات اطراف زانو و طبیعی شدن راه رفتن آماده عمل جراحی می شوند.
در پارگی‌های کامل به دو روش جراحی صورت می‌گیرد:
-روش ترمیمی[۱۲]: معمولا موفقیت آمیز نیست و نتایج خوبی به همراه ندارد.
-روش بازسازی[۱۳]:به دو طریقه بازسازی داخل مفصلی یا خارج مفصلی انجام می‌شود.در روش بازسازی رباط از یک بافت دیگر(مثلا تاندون پاتلا و یا تاندون عضلات پشت ران)استفاده می‌شود.روش بازسازی نتایج بهتری به همراه دارد.
-تست‌های بالینی(مثلا تست کشویی جلویی و تست لاچمن)
-آرتروسکوپی
-ام آر آی.MRI به میزان زیادی آسیب یا عدم آسیب را مطرح می‌کند.درحقیقت با قطعیت بیشتری ضایعه را نشان می‌دهد.
درمان
به طورکلی درمان رباط صلیبی قدامی(ACL) به دو صورت غیرجراحی یا جراحی است.فیزیوتراپی در هر دو روش غیرجراحی و جراحی(گاهی حتی قبل از عمل جراحی)جهت تسریع و افزایش کیفیت روند درمانی موثر است.مهمترین اهداف فیزیوتراپی عبارتنداز:
-کاهش درد،التهاب و تورم
-افزایش دامنه حرکتی مفصل
-تقویت عضلات با توجه به درجات آسیب
-آموزش تمرینات حس عمقی
-آموزش تمرینات زنجیره حرکتی بسته
-افزایش تعادل و عملکرد فرد
-برگشت سریع تر فرد به فعالیت های روزمره یا ورزش حرفه ای
درمان آسیب درجه ۱در ابتدا از روش‌هایی جهت کاهش التهاب, درد و تورم استفاده می‌شود(مثلا استفاده از یخ).به تدریج تمرینات دامنه حرکتی مفصل زانو با توجه به درد انجام می‌گردد.سپس تمرینات تعادلی و عملکردی شروع می‌شوند.درنهایت تمرینات تقویت عضلات انجام می‌گیرد.هدف اصلی در این مسیر کاهش التهاب و ترمیم مجدد بافت آسیب دیده همراه با افزایش دامنه حرکتی, بهبود تعادل و تقویت عضلات جهت پیشگیری از آسیب مجدد است.
درمان آسیب درجه ۲اصول درمان همانند مرحله درجه یک آسیب است.اما به دلیل آسیب بیشتر از یک بریس جهت حفاظت از بافت آسیب دیده نیز استفاده می‌شود.
درمان آسیب درجه ۳در پارگی کامل ممکن است به عمل جراحی نیاز باشد.اگر بیمار فرد مسنی باشد و رباط متقاطع جلویی پاره شده باشد،انجام عمل جراحی با توجه به سطح پایین فعالیت فرد و آرتروز زانو توصیه نمی‌شود.اما اگر فردی جوان و فعال و یا به خصوص یک ورزشکار حرفه‌ای دچار پارگی کامل گردد معمولا عمل جراحی توصیه می‌شود.در بیمارانی که علاوه بر رباط متقاطع جلویی،دچار پارگی رباط طرفی داخلی(MCL) نیز می شوند(که شیوع بالایی نیز دارد)معمولا به علت درد و تورم زیاد،زمان جراحی رباط متقاطع جلویی،جهت جلوگیری از فیبروز مفصلی[۱۱] به تاخیر می افتد.فیبروز مفصلی یک عامل مهم کاهش دامنه حرکتی مفصل زانو است.چنین بیمارانی به تدریج با کاهش درد،تورم،افزیش دامنه حرکتی مفصل،تقویت عضلات اطراف زانو و طبیعی شدن راه رفتن آماده عمل جراحی می شوند.
در پارگی‌های کامل به دو روش جراحی صورت می‌گیرد:
-روش ترمیمی[۱۲]: معمولا موفقیت آمیز نیست و نتایج خوبی به همراه ندارد.
-روش بازسازی[۱۳]:به دو طریقه بازسازی داخل مفصلی یا خارج مفصلی انجام می‌شود.در روش بازسازی رباط از یک بافت دیگر(مثلا تاندون پاتلا و یا تاندون عضلات پشت ران)استفاده می‌شود.روش بازسازی نتایج بهتری به همراه دارد.
